युवा सबलीकरण / सशक्तीकरण
युवा सबलीकरण ही अशी प्रक्रिया आहे जिथे मुले आणि तरुणांना त्यांचे आयुष्य स्वीकारण्यास प्रोत्साहित केले जाते. त्यांच्या परिस्थितीकडे लक्ष देऊन प्रेरित करतात .आधुनिक काळात परभणी युवा तरुणांच्या/ तरुणींच्या परिस्थितीमध्ये बदल घडवणे हे सौ . मेघना साकोरे बोर्डीकर (दीदींचे ) पहिले उद्धिष्ट आहे . मेघना दीदी म्हणतात- श्रद्धा, मूल्ये या तत्वांच्या सहाय्याने मनोवृत्ती व व्यक्तिमत्व सुधार अत्यंत सहजपणे होऊ शकतो.
युवा सबलीकरणाचे महत्वाचे लक्ष्य जीवनशैली सुधारणे. युवा सबलीकरण हे युवा सक्षमीकरण कार्यक्रमात सहभाग घेऊन साध्य केले जाते. तथापि, अभ्यासकांचे मत आहे की मूलभूत हक्कांची अंमलबजावणी हि केवळ औपचारिक न राहता , कार्यपद्धती हि प्रत्यक्षात अमलात आणली पाहिजे .
युवा सशक्तीकरण कार्यक्रम असे अनेक मॉडेल्स (उपक्रम) वापरतात जे तरुणांना सशक्त बनविण्यास मदत करतात. जगभरात विविध प्रकारचे युवा सक्षमीकरण उपक्रम सुरू आहेत. हे कार्यक्रम स्वयंसेवी संस्थासंस्था(NGO), सरकारी संस्था, शाळा किंवा खाजगी संस्थांद्वारे होऊ शकतात.हे कार्य दीपस्तंभ च्या माध्यमातून हे सहजरित्या शक्य आहे/होत आहे .
युवा सबलीकरण ही युवाविकासाच्या विकासापेक्षा वेगळी आहे कारण विकास हा विकसनशील व्यक्तींवर केंद्रित आहे, तर सशक्तीकरण हा अधिक मोठा समुदाय/सामजिक बदल घडविण्यावर केंद्रित आहे, जो वैयक्तिक क्षमतेच्या विकासावर अवलंबून आहे.
सबलीकरणाची उद्दिष्टे
युवा सबलीकरण कार्यक्रमांचे लक्ष्य वंचित किंवा आर्थिक दृष्ट्या मागासलेल्या तरूणांसाठी निरोगी / सशक्त जीवनाचे उच्च गुण निर्माण करणे आहे. निरोगी तरुणांमध्ये पाच क्षमता असतात :
(1) स्वत: ची सकारात्मक भावना,
(2) स्वयं नियंत्रण ,
(3) निर्णय क्षमता ,
(4) आत्मविश्वास,
(5) सामाजिक बांधिलकी
निरोगी तरूणांचे सकारात्मक परिणाम परिभाषित करणार्या अशा विकासात्मक हस्तक्षेप कार्यक्रमांना समाविष्ट केले पाहिजे. आधुनिक काळात परभणी युवा तरुणांच्या/ तरुणींच्या परिस्थितीमध्ये बदल घडवणे हे सौ .मेघना साकोरे बोर्डीकर (दीदींचे ) पहिले उद्धिष्ट आहे .
सबलीकरणाचे मूल्यांकन
सशक्तीकरण कार्यक्रमांच्या यशाचे मूल्यमापन करण्यासाठी गेल्या दोन दशकांमध्ये, जीवनशैली (क्यूओएल-Quality of life) मोजमापाच्या महत्त्वपूर्ण घटकाच्या रूपात उदयास आली आहे. याचा उपयोग प्रभावीपणाचे सूचक म्हणून केला जातो. तथापि, क्यूओएलची कोणतीही मानक व्याख्या नाही. एखाद्या व्यक्तीचे क्यूओएल त्या व्यक्तीच्या जीवनातील वैयक्तिक पैलूंच्या व्यक्तिनिष्ठ मूल्यांकनावर अवलंबून असते. परभणीतील विविध क्षेत्रात कार्यरत असणारे तरुण तरुणी व जे अजूनही विकासाच्या शोधात आहेत अशा तरुणाई ला विकासाचा मार्ग व मदतीचा हात देण्यासाठी दीपस्तंभ च्या माध्यमातून सौ .मेघना साकोरे बोर्डीकर (दीदीं) सतत प्रयत्नशील आहेत.
आव्हान
सर्व शिक्षा अभियान २०१-14-१-14 च्या सर्वेक्षणानुसार महाराष्ट्र राज्यात दर वर्षी 6 ते १ age वयोगटातील १..२० लाख मुले शाळा सोडतात कारण या विद्यार्थ्यांना शिक्षणासाठी सर्व प्रकारच्या समस्यांना सामोरे जावे लागते. वंचित कुटुंबांच्या दयनीय परिस्थितीमुळे त्यांच्या पालकांना शालेय खर्च परवडत नाही ज्यामुळे बुद्धिमान आणि महत्वाकांक्षी विद्यार्थी शालेय शिक्षणापासून वंचित राहतात सौ .मेघना साकोरे बोर्डीकर (दीदीं ) नेहमी म्हणतात - "जीवनात वेळ कशी हि असो. वाईट किवा चांगली ती नक्कीच बदलते, पण चांगल्या वेळेत वाईट काम करू नका. जेणेकरून वाईट वेळेत लोक सोडून जातील " म्हणूनच गोरगरीब कुटुंबातील मुलांना फक्त आधार नव्हे तर त्यांच्यात तेवत असलेली स्वाभिमानाची ज्योत विचारांच्या अग्नीने सदैव प्रकाशित करायला हवी.
दीर्घकालीन प्रभाव
अधिकाधीक गरीब विद्यार्थ्यांना शैक्षणिक साहित्य प्रकल्पाचे वितरण करुन शिक्षण मिळविण्यात मोठी मदत मिळेल आणि त्यांना उच्च शिक्षणासाठी चांगल्या संधी देखील मिळतील, शाळा सोडण्याची समस्या संपेल. शिक्षित अधिकाधीक अल्पभूधारक विद्यार्थ्यांनी आपल्या गावाचा विकास साधला जाईल आणि अशिक्षित पालकांनाही काही मदत मिळेल..